Gebelik mucizevi bir süreçtir. Aslında gebelik kadınları erkeklerden üstün kılan en önemli özelliktir. Çünkü sadece kadın yeni bir cana can verebilir.

Ancak gebelik sürecinde kadınlar çok dikkatli olmalı, beslenmesine özen göstermelidir. Olabildiğince sağlıklı gıdalar tüketmeli,gerek doğumla sonuçlanacak gebelik sürecini gerekse emzirme dönemini herhangi bir vitamin veya mineral eksikliğine yer vermeden sürdürmelidir.

Gebelik sürecinde annenin beslenmesi kendisi için olduğu kadar, bebeği için de çok önemlidir. Eğer anne yetersiz beslenirse annede anemi, bebekte düşük doğum ağırlığı ve büyüme geriliği hatta doğumsal hastalıklar ve ölü doğum riskleri oluşabilir⁽¹⁾.

Gebelikte Takviye Gıda İhtiyacı

Beslenme ihtiyacımız yaşımıza, cinsiyetimize, hastalıklarımıza, aktivite seviyemize ve elbette gebelik olup olmamasına göre değişmektedir. Bu durumlar arasında gebelik hem anne için hem bebek için en önemli dönemdir. Bunun için gebelik esnasında ve hatta planlı gebeliklerde öncesinde doğru takviyenin yapılması faydalıdır ve önemlidir⁽²⁾

Gebelikte Kemiklerimizi Korumak İçin Hangi Takviyeleri Almalıyız

Kemik sağlığı açısından gebelikte takviye çok önemlidir. Eğer anne kemik sağlığı için takviye almaz ise hem kendi kemikleri hem de bebeğin kemikleri açısından sonuçlar iyi olmayabilir. Çünkü gebelikte yeterli kemik gelişimi destekleyecek takviyeler alınmazsa, vücut bebeğin ihtiyacını karşılamak için mevcut kemiklerin eriterek ihtiyacı karşılayabilir⁽¹⁾. İhtiyacı karşılayamadığı noktada ise bebeğin gelişiminde sorunlar olabilir. Bu nedenle bu yazımızda gebelikte kemiklerimizi korumak için hangi takviyeler alınmalı onu inceleyeceğiz.

 

Kalsiyum ve D Vitamini

Kemiklerin ana maddesi olan kalsiyum ve kemik yapımını arttıran D vitamini aslında tüm yaşlarda kemik gelişimi için elzemdir⁽³⁾. Sağlıklı bireylerde kalsiyum desteği kemik sağlığı desteklemektedir. Böylece kemik erimesi geciktirilmesi sağlanabilir^(3,4)

Gebelikte kalsiyum sadece kemikler için değil farklı fonksiyonlar için de önemlidir. Gebelikte kalsiyum eksikliğinde gebelik tansiyonu denilen preeklampsi riski artabileceği gibi, bebekte gelişme geriliği gözlenebilir⁽¹⁾.

Diğer taraftan gebelik sürecinde yeterli kalsiyum alınmadığı durumlarda da vücut bebeğin sağlığını korumak için ihtiyaç duyulan kalsiyumu annenin kemiklerini osteoklast denilen hücrelerle eriterek karşılar⁽¹⁾.

 

Kalsiyum ve D Vitamini

Kemiklerin ana maddesi olan kalsiyum ve kemik yapımını arttıran D vitamini aslında tüm yaşlarda kemik gelişimi için elzemdir⁽³⁾. Sağlıklı bireylerde kalsiyum desteği kemik sağlığı desteklemektedir. Böylece kemik erimesinin geciktirilmesi sağlanabilir^(3,4)

Birebir tekrar edildiğinden çıkarıkabilir.

Ancak tek başına kalsiyum alınması yeterli sonuçlara veremeyeceği için yanına D vitamini eklenmesi gerektiği yapılan çalışmalarda gözlenmiştir⁽⁵⁾. Kalsiyum yanına D vitamini eklenmesinin nedeni, D vitamininin ağızdan alınan kalsiyumun bağırsaklardan emilmesini kolaylaştırmasıdır⁽³⁾. Ayrıca gebelik döneminde D vitamini eksikliği olursa hem anne hem bebeğin sağlığı bu eksiklikten etkilenebilir⁽¹⁾. Bunun için gebelikte kalsiyum ve D vitaminin birlikte alınması uzmanlarca önerilmektedir.

Gebelikte D vitamini eksikliğinde gebelik tansiyonu (preeklampsi), gebelik şeker hastalığı (gestasyonel diyabet), bebekte düşük doğum ağırlığı, annede kemik erimesi ve osteoporoz, potasyum miktarının düşüklüğü (hipokalsemi) ve kan basıncı yüksekliği (hipertansiyon) riski artabilir⁽⁶⁾.

Gebelik dönemini sonrasında bazı annelerde diş çürümeleri gözlenmektedir. Bunun temel nedeni kalsiyum ve D vitamini eksikliği durumunda, bebeğin ihtiyacı olan kalsiyumu kemikleri yıkan osteoklast hücrelerinin aktifleşerek annenin kemiklerinden sağlamasıdır. Bu nedenler doğru kalsiyum ve D vitamini takviyesi ile annede oluşabileceği diş çürükleri ve diş kaybı önlenebilir⁽¹⁾.

 

K Vitamini

Kalsiyum ve D vitaminin yanında K vitamini de gebelikte önerilmektedir. K vitamininin özellikle kemik yapımında önemli bir etkisi vardır⁽⁷⁾.

Bunun yanında kemiğin temel maddesi olan ve takviye olarak alındığında azami verimin alınması gereken kalsiyumun böbreklerden atılımını azaltarak, vücutta durabilmesini ve dolayısıyla kemikler tarafından alınıp, kullanılmasını artırabilir⁽⁷⁾.

Gebelik sırasında K vitamini desteği alınmasının bebek gelişimini arttırdığı. K vitamini alan annelerin bebeklerinde düşük doğum ağırlığı riskinin azaldığı gözlenmiştir⁽⁸⁾.

Ayrıca çocuk doktorlarının doğumda bebeklerin sağlıklı olup olmadıklarını değerlendirdiği APPGAR skoruna göre, gebeliğinde K vitamini alan annelerin bebekleri daha yüksek APPGAR skoruna sahip olduğu rapor edilmiştir. Bir diğer ifade ile “daha sağlıklı” olabileceği gözlenmiştir⁽⁸⁾.

 

Magnezyum

Magnezyum kemik gelişiminde önemli bir mineral olarak görev yapar. Temel olarak D vitamini ve vücudun kalsiyum dengesini sağlayan parathormon seviyelerinin düzenlenmesinde görev almaktadır⁽⁹⁾.

Magnezyumu vücudumuz üretmediği için bunu dışarıdan almak zorundayız (10). Yeterli miktarda magnezyum alınmazsa magnezyum yetmezliği gözlenebilir⁽¹¹⁾. Magnezyum yetmezliğinde kemikleri yıkan osteoklast denen hücrelerin aktivitesi artar. Bu da kemik erimesini ve kemik kaybını hızlandırır⁽⁹⁾.

Magnezyum ayrıca kalsiyum emilimini arttırır. Böylece ağızdan alınan kalsiyum bağırsaklardan daha verimli şekilde emilir ve kana karışır⁽⁹⁾, böylece etkisi ve verimliliği artar.

Gebelikte kemikleri korumak için kalsiyum ve D vitamini ile alınması gereken magnezyum ihtiyacı aynı zamanda emzirme gibi durumlarda da artar. Bu nedenle gebelik döneminde, öncesi ve sonrasında magnezyum takviyesi önemlidir⁽¹²⁾.

 

Çinko

Çinko oldukça önemli bir nadir elementtir. Vücudumuz çinkoya bağışıklık sisteminden tutun, birçok farklı mekanizmanın aktif olması için ihtiyaç duyar. Ne yazık ki vücudumuzun çinko ihtiyacını karşılamak için gıdalar haricinde başka bir kaynağımız yoktur.

Çinko kemik yapımında çalışan osteoblast hücrelerinin aktivitesini arttırarak kemik yapımını hızlandırır. Bu nedenle kemik sağlığını korumak için her zaman destek olarak alınmasında fayda olabilir⁽¹³⁾.

Yapılan çalışmalarda gebelerin %80`den fazlasında çinko alımında eksiklik olduğu gözlenmiştir (14). Bu nedenle gebelerin çinko eksikliğine karşı farkında olmaları gereklidir. Çünkü çinko eksikliğinde bebekte gelişim geriliği ve doğumsal hastalıklar gözlenebilir⁽¹⁴⁾.

 

Bakır

Bakır, çinko gibi doğada nadir bulunan bir elementtir. Vücudumuz bakırı birçok farklı mekanizmada kullanmaktadır. Yine ne yazık ki gibi bakır, çinkoya benzer şekilde gıdalar haricinde alınamamaktadır.

Bakır eksikliğinde anemiden tutun, bağışıklık sistemimizin en temel hücresi olan beyaz kan hücrelerinin azalmasıyla seyreden nötropeniye, kemik erimesi yani osteoporoza kadar birçok hastalık gözlenebilir⁽¹⁴⁾. Bakır özellikle kemiklerin yapımında ve metabolizmasında önemlidir, bu nedenle kemiklerin güçlenmesinde fayda sağlar⁽¹⁵⁾.

 

Bor

Bor dünya rezervinin büyük çoğunluğunun Türkiye`de olduğu bir elementtir. Bakır ve çinko gibi nadir bulunan bir element olup, vücudumuz boru dışarıdan almak zorundadır.

Bor özellikle kemik gelişiminde ve sağlığında etkisi olan kalsiyum, magnezyum ve D vitamini metabolizmalarında aktif göre alır ve sürece katkıda bulunur⁽¹⁶⁾. Ayrıca bor kemik büyümesini ve kemik metabolizmasını uyararak arttırır ve kemik gelişimini destekler⁽¹³⁾.

 

Selenyum

Selenyum nadir bulunan bir elementtir ve vücudumuz ihtiyacını dışarıdan sağlamaktadır. Selenyum ihtiyacını gıdalarla karşılamak zor olduğu için gereken bireylerde dışarıdan takviyesi önerilebilir.

Selenyum eksikliğinde kemik yıkılımı artacak, bu nedenle kemik erimesi gözlenebilir⁽¹³⁾. Ayrıca selenyum takviyesinin eklemlerin yaşa bağlı zedelenmesi ile gözlenen osteoartrit hastalığını önlemek için faydalı olabileceği belirtilmektedir⁽¹⁷⁾.

Gebelikte ise selenyumun önemi ayrıdır. Gebelikte selenyum eksikliği durumunda gebelikle ilgili istenmeyen durumlar ve rahatsızlıklar gözlenebilir. Gebelikte selenyum eksikliği özellikle gebelikte düşüklere ve bebeğin sinir ve bağışıklık sisteminin zarar görerek yeterince gelişmemesine neden olabilir⁽¹⁹⁾.

 

Gebelikte Kemikleri Korumak İçin Takviye Ürünleri Nereden Bulabilirim?

Gebelikte kemiklerin korunması çok önemlidir. Çünkü anne vücudu bebeğin gelişimi için her şey olduğu gibi kalsiyumu da sağlamak zorundadır. Anne bebeğin ihtiyacı olan vitamin ve mineralleri gıdalarla alamadığı durumlarda kendi kemiklerini eriterek sağlayabilir. Bu durumda en başta annenin kemik ve diş kaybı gözlenebilir. Durum ilerlediğinde bebekte gelişim geriliği gibi durumlar olabilir.

Kemiklerin korunmasında kalsiyum ve D vitamini en iyi bilinen aktif maddeler olmakla birlikte, K vitamini, magnezyum, çinko, bakır, bor ve selenyum gibi vitamin ve mineraller de kemik korunması için gebelik döneminde gereklidir.

Bu takviyeleri tek tek almak hem tedaviye uyabilmeniz için hem de maliyet anlamında sizi zorlayabilir. Bu nedenle hepsini içeren kombine ürünler bulunmaktadır.

Kombine ürünleri tercih ederken kalsiyum, D vitamini, K vitamini, magnezyum, çinko, bakır, bor ve selenyumun hepsini içeren ürünlerden, özellikle kemik için elzem olan kalsiyum açısından en yüksek elementer kalsiyumu içeren kalsiyum karbonat formunda olan ürünleri tercih edebilirsiniz⁽¹⁹⁾.

Referanslar:

1. Özenoğlu A. Effects of Consumption of Various Food Items During Pregnancy on Infant’s Health. 2015; 4(2): 117-121.
2. Probiyotix, Gebelik Esnasında Doğru Takviye Kullanımı Ne Olmalıdır?, 2019
3. TFTR Derneği Osteoporoz Çalışma Grubu Postmenopozal Osteoporoz Tanı ve Tedavisinde Kanıta Dayalı Öneriler 2017.
4. Peacock M. Calcium metabolism in health and disease.Clin J Am Soc Nephrol. 2010 Jan;5 Suppl 1:S23-30.
5. Rizzoli R. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2014;28(6):795-808.
6. Elsori DH et al. J Steroid Biochem Mol Biol. 2017 Feb 5. pii: S0960-0760(17)30033-X
7. Emine Siber Namıduru & Mehmet Tarakçıoğlu, K Vitamini ve Osteoporoz, Gaziantep Tıp Derg 2011;17(1):1-7
8. Shahrook et al. Vitamin K supplementation during pregnancy for improving outcomes: a systematic review and metaanalysis, SCIENTIFIC RepOrtS | (2018) 8:11459 | DOI:10.1038/s41598-018-29616-y
9. Castiglioni S et al. Nutrients. 2013;5(8):3022-33.
10. Magnesium: Fact Sheet for Health Professionals. National Institutes of Health Office of Dietary Supplements. U.S. Department of Health and Human Services. Updated 28 Sep. 2018. Accessed 31 Jul. 2018.
11. Kim K, et al. Dietary minerals, reproductive hormone levels, and sporadic anovulation: associations in healthy women with regular menstrual cycles. Br J Nutr. 2018;120( 1)81-89.
12. Solak Görmüş I.Z., Ergene N. Magnezyumun Klinik Önemi. Genel Tıp Dergi 2004;14(2):69-75.
13. Zofkova I. et al. Trace elements and bone health Clin Chem Lab Med. 2013 Aug;51(8):1555-61.
14. Aydın F. Eser element olarak bakır ve ilgili klinik durumlar. SSK TEPECIK HAST DERG 1992; 2(3): 260-4.
15. Roshan M. Copper, magnesium, zinc and calcium status in osteopenic and osteoporotic post- menopausal women. Clinical Cases in Mineral and Bone Metabolism 2015; 12(1): 18-21.
16. Devirian T.A, Volpe S.L. The physiological effects of dietary boron.Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 43(2):2019-231(2003).
17. Kurz B. Osteoarthritis Cartilage. 2002 Feb;10(2):119-26.
18. Pieczyńska J. The role of selenium in human conception and pregnancy. Trace Elem Med Biol. 2015 Jan;29:31-8.
19. Akpolat T., Dilek M. Üremil Kemik Hastalığı http://www.nefroloji.org.tr/folders/file/uremik_kemik_hastaligi(2).pdf